ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ (the birth anniversary of Sahibzada Zorawar Singh ji) ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੀਜੇ ਸਨ। ਉਹ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ।
ਕੁਝ ਕਰਤੱਬ ਅਤੇ ਕਰਮ ਇੰਨੇ ਡੂੰਘੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਕਰੱਤਵ ਹੈ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦੋ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ(Zoravar Singh and Fateh Singh, two younger sons of Guru Gobind Singh)। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਜਨਮ 30 ਨਵੰਬਰ 1696 ਨੂੰ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ, ਰੋਪੜ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਮਾਤਾ ਜੀਤੋ ਕੌਰ (ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ ਕੌਰ) ਦੇ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਏ।
ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੀਜੇ ਸਨ। ਉਹ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ। ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਹੁਕਮ ‘ਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ।
ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਲੇ ਛੱਡਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਕਿਲ੍ਹਾ ਸੌਂਪ ਦੇਣਗੇ। ਇਸ ਲਈ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰੱਖਿਅਕਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਸਮੂਹ ਨਾਲ ਨਗਰ ਛੱਡ ਗਏ।ਉਹ ਬਹੁਤੀ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂ ਮੁਗਲ ਆਪਣਾ ਵਾਅਦਾ ਤੋੜਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆ ਗਏ।
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ, ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਗੰਗੂ ਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਰਸੋਈਏ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਸੌਂਪਿਆ।ਗੰਗੂ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਅਤੇ ਦੋ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਸਹੇੜੀ ਲੈ ਆਇਆ। ਮੁਗਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਰਿਸ਼ਵਤ ਲੈ ਕੇ ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਮੋਰਿੰਡਾ ਦੇ ਫੌਜਦਾਰ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਨਵਾਬ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿਚ ਸਰਹਿੰਦ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ।
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਜ਼ੋਰਾਵਰ (9 ਸਾਲ) ਅਤੇ ਫਤਿਹ (7 ਸਾਲ) ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਾਹ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਗਏ। ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਾ ਇੱਟ ਦੀ ਨੀਂਹ ਵਿੱਚ ਚਿਣਵਾ ਦਿੱਤਾ।
